M. Ślazyk, Tajemniczy świat lokalnych roślin - Przywrotnik pospolity.

Przywrotnik pospolity

Przywrotnik pospolity jest rośliną występująca na pastwiskach, świeżych łąkach i przydrożach. Kwitnie od maja do września.

Przywrotnik pospolity, fot. M. Ślazyk

Nazwa przywrotnik pochodzi od przekonania, że ziele to przywraca utracone dziewictwo. Łacińska nazwa Alchemilla wywodzi się od tego, że kiedyś alchemicy zbierali perliste kuleczki rosy osadzającej się na powierzchni liścia i wykorzystywali ją w  próbach pozyskiwania szlachetnych kruszców. Zapewne intrygował ich kształt kropelek rosy, utworzony dzięki hydrofobowej powierzchni blaszki liściowej.Na południu Polski, ze względu na kształt liści przywrotnik nazywano gęsią nóżką, gęsiorką, gęsimi wiankami lub fartuszkami.

Przywrotnik należy do tych ziół, które święciło się i nadal święci się wraz z innymi na święto Matki Bożej Zielnej oraz w wiankach na Boże Ciało. Lud wierzył, że roślina ma moc odpędzania grzmotów i nawracania burzy, dlatego poświęcone wianki wieszano w oknach.

W lecznictwie ludowym przywrotnik służył w różnych dolegliwościach kobiecych: pomagał na niepłodność i poprawiał jędrność piersi. Wierzono, że kąpiele w wywarze z tego ziela ścieśnia łono tak, że nie można rozpoznać prawych dziewic od panien, które dziewictwo utraciły. Na rany przykładano liście rośliny smażone ze śmietaną.

W małopolskich gospodarstwach przywrotnik stosowano do okadzania krów, którym czarownica odebrała mleko. Okadzanie  miało też wpływać pozytywnie na ilość i jakość mleka.

Obecnie właściwości ściągające, przeciwkrwotoczne, przeciwbiegunkowe, przeciwzapalne, antyseptyczne, przeciwbakteryjne, rozkurczowe przywrotnika są nadal doceniane. Dr Henryk Różański poleca ziele na stany zapalne skóry i błon śluzowych, biegunkę, nieżyt żołądka i jelit, stany zapalne przewodu pokarmowego a także na dolegliwości skórne i infekcje dróg rodnych.

Literatura:

Kujawska Monika,  Łuczaj Łukasz, Sosnowska Joanna, Klepacki Piotr, Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych Słownik Adama Fischera, Wrocław 2016, PTL, ISBN 978-83-64465-29-1

Rostafiński J., Zielnik czarodziejski, Kraków, 1893, Akademia Umiejętności

Różański Henryk, https://rozanski.li/301/alchemilla-vulgaris-l-przywrotnik w: Medycyna dawna i współczesna [on-line]

Szary Adam, Bieszczadzkie motywy roślinne między światem żywych a krainą zmarłych, Rzeszów 2015, Wydawnictwo Carpathia, ISBN 978-83-62076-37-6

Szary Adam, Tajemnice bieszczadzkich roślin wczoraj i dziś, Rzeszów 2017, Wydawnictwo Carpathia, ISBN 978-83-947702-1-1

Szafer Władysław, Kulczyński Stanisław, Rośliny polskie, Warszawa 1953, PWN

Talko-Hryncewicz Julian, Zarysy lecznictwa ludowego na Rusi południo­wej, Kraków, 1983, Akademia Umiejętności.

Udziela Seweryn, Rośliny w wierzeniach ludu krakowskiego, Lwów 1931