M. Ślazyk, Tajemniczy świat lokalnych roślin - Kopytnik.

Kopytnik (Asarum europaeum)

Kopytnik (Asarum europaeum ) to wiecznie zielona bylina, występująca głównie w lasach południowej i środkowej Europy. Trudno go pomylić z innymi roślinami ze względu na charakterystyczne, błyszczące liście, które przypominają kształtem kopyta, oraz pieprzowy zapach. Twarde i skórzaste liście kopytnika są w stanie przetrwać mrozy, a duża zawartość chlorofilu umożliwia wykorzystanie nawet najmniejszej ilości światła do fotosyntezy. W lasach liściastych zimą można spotkać całe kobierce kopytnika, który był od już od starożytności uważany za symbol trwałości i życia.

            Kopytnik wytwarza bardzo niepozorne kwiaty zapylane przez padlinożerne muchówki.

Kopytnik, Fot. M. Ślazyk

Wierzenia ludowe:

         Kopytnik od dawna uważany był za ziele czarodziejskie.

        W Małopolsce w XVII wieku w procesie o czary oskarżano jedną z kobiet, że z kopytnika robiła placki, które mogły odbierać krowom mleko. Także we współczesnych wierzeniach ludowych ziele to używa się do wianków poświęcanych w oktawę Bożego Ciała, którymi potem okadza się krowy w wigilię św. Jana przed czarownicami i domy dla zabezpieczenia od pioruna.

       Na Śląsku kopytnik stosowano do czarów erotycznych. Dziewczęta zbierały kopytnik w czasie przybywającego Księżyca i gotowały go w nowym, szczelnie zamkniętym, glinianym garnku. Podczas zbierania kopytnika wypowiadały następującą formułkę: „Nawarzym se kopytnika, abym miała zalotnika”. Gotowym naparem dziewczęta skrapiały się przed wyjściem na zabawę.

Medycyna ludowa:

        Tradycja zastosowań leczniczych kopytnika sięga co najmniej starożytności – o kopytniku pisali: Pedanios Dioskurydes, Galen i Pliniusz Starszy. W średniowieczu, za panowania Karola Wielkiego gatunek ten znany był jako vulgaginum, opisywany przez Paracelsusa i później przez Matthiolusa. W lecznictwie ludowym stosowany był przy różnych schorzeniach w postaci nalewki spirytusowej – leczono nią gruźlicę, migreny, wysoką gorączkę. Odwar z kopytnika z dodatkiem kminku podawano przy żółtaczce, a jako środek wzmacniający i uspakajający także przy schorzeniach serca oraz słabym dzieciom. Odwar stosowany w formie okładów na czoło miał przynosić ulgę przy bólach głowy. Już szesnastowieczne Ogrody zdrowia zalecały kopytnik jako dobry na oczy, który czyści wzrok. Przekonanie to przetrwało u ludu, który zalecał odwarem z liści leczyć stany zapalne oczu.  Mieszaniną liści kopytnika z octem nacierano także miejsca zaatakowane przez świerzb. Kopytnik też miał powszechne zastosowanie jako środek przywracający miesiączki.

        Uwaga! Kopytnik ma bardzo mocne działanie. Może leczyć, ale może też być powodem zatrucia.

Literatura:

• Talko-Hryncewicz Julian, Zarysy lecznictwa ludowego na Rusi południowej, Kraków, 1983, Akademia Umiejętności.

• Monika Kujawska, Łukasz Łuczaj Joanna Sosnowska, Piotr Klepacki, Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych Słownik Adama Fischera, Wrocław 2016, PTL, ISBN 978-83-64465-29-1

•  Szafer Włądysław, Kulczyński Stanisław, Rośliny polskie, Warszawa 1953, PWN

•  Hellwig Zygmunt, Byliny w parku i ogrodzie, Warszawa 1971, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i leśne.

• Antkowiak Lidia, Rośliny lecznicze, Poznań 1998, Wydawnictwo AR im. Augusta Cieszkowskiego, ISBN 83-7160-146-8